Խնկոյան Աթաբեկ՝ Բանաստեղծություններ, պոեմներ, առակներ, հեքիաթներ | |
Նապաստակն ու արջը
Նապաստակը իրանն առավ,
Տունը թողեց ու դուրս թռավ,
Ետ չնայեց, վազեց, լացեց,
Քեռուն գտավ, ցավը պատմեց.
— Ա՜յ իմ քեռի, ա՜յ արջ ախպեր,
Էն աղվեսը չար, սրտամեռ
Փայտե տունս ձեռքես առավ,
Դուռը փակեց, իրանն արավ:
— Քրոջ որդի, է՛, ամոթ չէ՞,
Որ դու կուլաս, քեռիդ սաղ չէ՞ :
Արի գնանք ես էն փչին
Մի լավ դաս տամ տանը միջին:
Թող չերկարի, ասեմ կարճը,
Քրոջ որդին, քեռի արջը
Եկան կանգնան տան դռանը,
Վառած գտան վառարանը:
Սրտոտ քեռին դուռը ծեծեց
Ու աղվեսին հերսոտ կանչեց.
— Տո՜, փո՜ւչ աղվես, ասա ինչո՞ւ.
Էս իմ եթիմ քրոջ մանչու
Փայտե տանը տեր ես դառել
Ու նրան էլ դուրս ես արել:
— Ամեն խոսքի մի՜ հավատա,
Նապաստակը ի՞նչ Շահզադա.
Ձեռքե գալիք. մարդ խաբելիք:
Դեհ, հեռացեք, դռնես կորեք:
Ու աղվեսը դռան ծակից
Վառարանի թեժ կրակից
Բերեց ցանեց արջի վրան.
Մի լավ խանձեց դունչն ու բերան.
Փախավ արջը դունչը այրած,
Քրոջ որդին հետը առած:
Նապաստակն ու գայլը
Անտուն-անտեղ նապաստակը
Գնաց նստեց ծառի տակը,
Մաղիկ-մաղիկ մըղկտալով
Ցավն էր պատմում բարձր լալով.
— Ինձ լա՛վ խաբեց կեղծավորը,
Դուրսը թողեց էսպես օրը.
Մի տեղ չկա, միջին քնեմ:
Լացը լսեց գայլը դանդաղ,
Եկավ ասաց՝ ա՛յ քեզ մատաղ,
Ինչի կուլաս մաղիկ-մաղիկ,
Կտրատելով սիրտ ու աղիք:
— Է՛, գա՜յլ եղբայր, բանս բուրդ է,
Վրես բարակ, օրը ցուրտ է.
Էն աղվեսին թող չմնա,
Տանս միջին գրողի գա:
Ու սկզբից ինչ կար-չկար,
Նապաստակը բարակ-երկար
Պատմեց գայլին, հետն էլ լացեց,
Աղի-աղի արցունք թափեց:
— Դու քեզ խղճա, ի՜մ նապաստակ,
Զուր մի՜ կորցնի դու ժամանակ,
Գնանք, ցույց տուր էն աղվեսին:
— Է՜, քիչ առաջ քեզ ինչ ասին,
Չէ որ արջից դու ուժեղ չես:
— Ա՛յ միամիտ, ի՞նչ ես խոսում.
Ես եմ ուժեղ, ճիշտն եմ ասում:
Արջն ի՞նչ է որ, վախկոտ կատու,
Էնքան քաջ է, ինչքան որ դու:
Լավ, վերջապես, վեր կաց գնանք,
Քո տան տեղը մի իմանանք,
Էն աղվեսին ես մի քաշ տամ,
Ոսկորները քեզ բաժին տամ:
Գայլ, նապաստակ ճամփա ընկան:
Շատ չտևեց, արագ եկան,
Եկա՛ն... և ի՞նչ. հեռվից տեսան
Մի վառ կրակ, վրան՝ կաթսան,
Ժիր աղվեսը գոգնոցն հագին,
Վրեն մաքուր, արգին-կարգին,
Դունդունալով ճաշ էր եփում,
Ու շերեփով քափը թափում:
Կերակուրը յուղոտ-սոխոտ,
Հո՛տ էր բուրում, մի անո՛ւշ հո՛տ,
Որ ծեր գայլին կալեց-կապեց,
Ախորժակը խիստ գրգռեց:
— Ինչ էլ լինի՝ էս աղվեսին
Բան չեմ ասի ես տան մասին,
Կերթամ մոտը, բարև կտամ,
Կերակուրից կհոտմըտամ,
Դեհ, աղվեսն էլ խոմ խամը չէ,
Որ քաղցածին չճանաչե, —
Ասաց գայլը ինքը իրան,
Լըպըստելով դունչն ու բերան:
Ու վերջապես տեղը հասան:
Երբ որ ճաշի կաթսան տեսան,
Գայլը չոքեց, գլուխ տվեց
Աղվեսին ու խոսել ուզեց:
Դեռ չէր բացել նա բերանը,
Քաջ աղվեսը իր դռանը՝
Հարձակվեցավ խեղճի վրան,
Գոչեց, ճըչաց զիլ, բարձրաձայն.
— Կորի՜, քավթառ, շուտ արա՜, թե՜զ
Նապաստակի պաշտպանին տե՛ս:
Էդ ե՞րբ առար վկայական,
Դարձար գլխիս գեշ փաստաբան:
Նապաստակն ու աքաղաղը
Անտուն անտեր նապաստակը
Դարձյալ եկավ ծառի տակը,
Մաղիկ-մաղիկ մըղկտալով՝
Ցավն էր պատմում բարձր լալով.
— Ինձ լավ խաբեց կեղծավորը,
Դուրսը թողեց էսպես օրը.
Անտուն, անտեր ես ի՞նչ անեմ,
Մի տեղ չկա՝ միջին քնեմ:
Ձայնը լսեց աքաղաղը,
Իսկույն թողեց իրա խաղը,
Վազեց եկավ ծառի տակը,
Որտեղ կուլար նապաստակը:
— Ինչի՞ կուլաս, ա՛յ իմ շլդիկ՜,
Ա՜յ խըլըշտիկ,
Մի՜ լար, մի՜ լար, չարդ տանեմ,
Պատճառն ասա՝ մի ճար անեմ:
Նապաստակը տեղը տեղին
Պատմեց եղածն աքաղաղին:
— Որ էդպես է
Էլ մի՜ սպասե,
Էլ մի՜ տզզա,
Հետս վզզա,
Տան տեր դառի,
Ինձ մի՜ վառի:
Մժեղի պես նրան կտցեմ,
Աղվեսն ինչ է՝ հետը մրցեմ:
Մութը մթին,
Ժամը ութին
Արագ, արագ,
Առանց ճրագ
Հերոսները
Շուտ տեղ հասան.
Ու անսասան
Քաջը գոչեց ձայնը փոխած,
Ալ արյունը աչքը կոխած.
— Ես ոչ արջն եմ, ոչ էլ գայլը,
Աշխարհք կառնե շորիս փայլը,
Ես իշխանն եմ մեծ, վարդերես.
Սուր եմ կախել հինգ գազ ու կես:
Էլ չի պրծնի գող աղվեսը,
Թե որ գտնեմ նրան ներսը:
— Ա՜յ, էս ո՞վ է վարդերեսը,—
Դուռը բացեց խան աղվեսը
Ու էն մթով
Դիպավ գետնով,
Լեղապատառ
Ընկավ անտառ:
Աքաղաղն ու նապաստակը,
Որ քաշում էր տան փափագը,
Տուն ներս մտան,
Սեղան նստան,
Հաշտ ու բարիշ լավ ընթրեցին
Ու էդպես էլ լավ ապրեցին:
ԳՅՈԻՂԱՑԻՆ ՈԻ ԱՐՋԸ
Գյուղացին իր
բոստանում
Գարնանը սերմ էր
ցանում.
Արջը եկավ
— Բարև ձեզ,
Ի՞նչ ես անում
քեզ ու քեզ.
Արի ա՜յ մարդ,
միանանք,
Մեկտեղ անենք
վարուցանք:
Վարուցանքը
մեր կիսրար,
Հունձն էլ անենք,
հավասար:
— Աչքիս վրա,
արջ ախպեր,
Օտար հո՞մ չենք,
կուզես՝ բեր,
Հենց առաջին
անգամը
Ցանենք մոտիս
շաղգամը:
Ինձ՝ արմատը
հողումը,
Քեզ փրերն ու
ցողունը:
— Ցանենք, — ասավ
ապերը, —
Ինձ ցողունն ու
փրերը:
Քաղցր ու խոշոր
շաղգամը
Հողում տռզեց
աշնանը:
Արջ ապերն ու
գյուղացին
Շաղգամն հողից
հանեցին,
Ապերն առավ
փրերը,
Արմատները՝
ընկերը:
Արջը տեսավ,
որ խաբվեց,
Մարդու դեմը
քիչ լարվեց:
— Վա՛յ, ինձ խաբե
գյուղացին,
Կաց, էն մյուս
ցանոցին.
Ինչ որ ցանենք
հողումը,
Նրան կտամ ցողունը:
Էն մյուս տարին
ցանոցին
Արջին ասաց
գյուղացին.
— Ապե՜ր, արի
էլի մենք
Կիսովի մի
բան ցանենք:
Արջը թե՝ հա՜,
շատ բարի,
Միայն անշուշտ
էս տարի
Ինձ՝ արմատը
հողումը,
Քեզ փրերն ու
ցողունը:
— Համաձայն եմ
ես նորեն,
Էս հետ ցանենք
մենք ցորեն:
Մարդ գիտեր
իր բանը
Ապորը հետը,
իր տանը
Ցորենն ածեց
տոպրակը,
Տվեց նրա շալակը:
Եվ ցանեցին մեծ
արտը,
Բրդոտ ապերն ու
մարդը:
Ընկերները միասին
Արտն հնձեցին
հունիսին:
Մարդուն հասկ ու
ցողունը,
Արջին արմատն՝
հողումը:
Արջը էստեղ
չհամբերեց,
Մի լավ, մի լավ
փրփրեց.
— Հում կաթնակեր,
խաբեբա,
Անտառ կգաս
դու ապա:
Տես՝ գլուխդ
ինչ բերեմ,
Միսդ վրեդ
քրքրեմ:
Արջը էդպես
նեղացած՝
Թքեց մարդուն
ու գնաց:
Էլ չսպասեց
գյուղացին,
Ցորեն հանեց
կալոցին,
Հանեց տարավ
ջրաղաց,
Ցորնից ալյուր
նա աղաց,
Ալյուրիցը
հաց թխեց,
Արջի վրա
ծիծաղեց:
Օրը ցուրտ է...
Ձյուն ձմեռ
Մրսեց մարդու
ոտ ու ձեռ.
Կնիկն ասավ.
— Սրտամեռ,
Գնա անտառ
ու փայտ բեր:
Մարդն էլ երկար
մտածեց...
Մի օր սայլը
նա լծեց,
Ախ քաշելով
անդադար՝
Քշեց, գնաց
դեպ անտառ:
Մին էլ ճամփին՝
աղվեսը.
— Հլա սրա
երեսը,
Լուն վրայից
որ ընկնի,
Հազար կտոր
կլինի,
Ի՞նչ ես թթվել,
ա՜յ անճար,
Ադամորդի
չաչ-բանջար,
Ասա, ինչ է
քո դարդը,
Ի՛նչ անճարն է
էս մարդը:
— Պարո՛ն աղվես,
դու գիտես,
Արյուն կերթա
իմ սրտես:
Թե ինձ արջից
ազատես,
Հինգ հավ ունեմ
չաղլիկ-չաղ,
Հինգն էլ կանեմ
քեզ մատաղ:
— Լավ, լավ,
Հինգ հավ...
Չաղ ու գեր,
Պարոն աղվես,
Մեկ-մեկ կեր...
Բայց թե ի՞նչն է
պատճառը,
Ասա, գտնեմ
ես ճարը:
— Էլ ի՞նչ ասեմ
մի առ մի,
Արջը հետս է
թշնամի,
Նրա ահից
էս տարի
Տանն եղել եմ
ես գերի:
Էսպես սաստիկ
ձմռանը
Փայտ չես գտնի
իմ տանը:
— Դարդ մի՜ անի,
մարդ ախպեր,
Գնա անտառ
ու փայտ բեր,
Թե որ տեսնի
քեզ արջը՝
Անվախ կանգնի
առաջը,
Ասա, ա՜յ արջ,
դե՜հ, փախի,
Ականջներդ
մի՜ կախի,
Է՜ս է կգա
որսորդը,
Որ տիկ հանի
քո մորթը:
Նա կասի, վա՜հ...
ի՞նչ անեմ,
Դու էլ նրան՝
ե՜կ պահեմ.
Եվ դու՝ մինչև
իմ գալը,
Կոխիր արջին
ջվալը,
Ես էլ կգամ,
Այ, տե՜ս, մի տե՜ս,
քո հետքովը՝
Որսորդի պես:
Գնաց մարդը
խիտ անտառ.
Դեռ չէր կտրել
նա մի ծառ,
Ձայնը լսեց
էն արջը,
Եկավ ցցվեց
առաջը:
— Եկել ես, հա՞,
խաբեբա:
— Սուս կաց, ապե՜ր,
Սուս, անհամբեր,
Աստված վկա,
Մեծ փորձանք կա:
Է՜ս է կգա
որսորդը,
Որ տիկ հանի
քո մորթը:
— Բա ի՞նչ անեմ...
Իմ հալը...
— Արի, մտիր
Ջվալը,
Սայլի տակին
Քիչ պառկիր,
Ու շունչդ քեզ
Հավաքիր:
Մինչև որսորդի
գալը
Արջը մտավ
ջվալը:
Իսկույն եկավ
աղվեսը,
Չկա մեկն էլ
էդպեսը,
Եկավ բեղերը
սրած,
Պոչը գետնովը
փռած,
Եկավ սաստիկ
բարկացած,
Դունչը տնկեց
ու գոռաց.
— Է՛յ, ե՜կ էստեղ,
գյուղացի՜,
Բան եմ ասում,
իմացի՜.
Ես որսորդ եմ
արքայի,
Գիտե՞ս ում եմ
ման գալի.
Քո բարեկամ
չար արջը
Դեռ չի տվել
իր խարջը:
Չեմ հեռանա
մոտիցդ,
Մազ կանցկացնեմ
քթիցդ,
Խոտ կկոխեմ
քո մորթը,
Ասա, ո՞ւր է
բրդոտը:
— Պարո՜ն որսորդ,
Ես քեզ մի ճորտ,
Ես չգիտեմ,
Բանի հետ եմ,
Արջն ինձ էլ է
Թշնամի...
— Ի՞նչ ես անում
Սուտ քամի,
Բա էն ի՞նչ է
սայլի աակ,
Հիմի քաշե՞մ
մի ապտակ:
— Կտրած ծառիս
Քոթուկն է...
— Սրան տես, ի՛նչ
Հանդուգն է:
Որ էդպես է,
Սայլին դիր
ու պարանով
Պինդ կապիր:
Փայտը սայլին
կդնեն,
Ոչ թե տակին
կպահեն:
— Էս սհաթիս,
աչքիս լուս,
Խոսքդ չանեմ
մեկն երկուս:
Մարդը հասավ
ջվալին,
Գրկեց, դրեց
իր սայլին,
Բացեց թոկը,
շտապեց ,
Արջին սայլից
պինդ կապեց:
Ու աղվեսի
խոսքովը,
Իրա ձեռքի
կացնովը,
Էնքան խփեց
էն խեղճին,
Արջը սատկեց
սայլի միջին:
Մարդը ուրախ,
Ազատ, անվախ,
Փայտը բարձեց,
Սայլը լծեց,
Դրեց արջին
Սայլի միջին
Ու աղվեսին
Սայլի ուսին,
Ինքն էլ ոտով,
Եզան մոտով,
ճիպտին տվեց,
հո՛ արավ,
Բարերարին
տուն բերավ,
Որ տա չաղ-չաղ
հավերը,
Իր խոստացած,
նվերը:
Բայց դեռ տանը
չհասած,
Գյուղի շներն անիծած,
որ աղվեսի
հոտն առան,
Մեծ ու պստիկ
Դուրս թռան,
Հարա-հրոց
հանեցին
Ու աղվեսին
լարեցին:
Էն աղվեսը
վազեվազ
Շնչակտուր,
հազիվհազ
Մի ծակ գտավ,
Մեջը մտավ,
Հանգստացավ,
Ու ետ դարձավ
Նայեց վրան,
ասավ իրան.
— Էս ինչ բան էր...
Ի՛մ անդամներ,
Ո՞րըդ կուզեր
Ինձ, ձեր տերին՝
Բաժին աներ
Էն շներին:
Դո՜ւք, օրինակ,
Երկար, բարակ,
Թեթև, արագ
Ի՜մ ոտիկներ:
— Ո՜չ, ո՜չ, մեր տեր,
Մեր հերն ու մեր, —
Ասին ոտներ:
— Դո՜ւք, օրինակ,
Վառած ճրագ,
Լուս-արեգակ
Ի՜մ աչիկներ:
— Ո՜չ, ո՜չ, մեր տեր,
Մեր հերն ու մեր,—
Ասին աչեր:
— Ականջներ, դո՜ւք,
Սուր-սուր լսուկ:
Ո՜չ, ո՜— չ, մեր տեր,
Մեր հերն ու մեր, —
Ասին ականջներ:
— Եվ դո՜ւ, պոչիկ,
Իմ խաճուճիկ,
Խունջիկ-մունջիկ,
Ոսկե փնջիկ:
— Այո՜, աղվես,
Մաղով մաղվես,
Դեղով դեղվես,
Պատից կախվես.
Ես կուզեի
Քո ոտների
Մեջն ընկնեի,
Որ դու գայիր
Գլխակոնծի...
— Սո՜ւս, պապանձի՜,
Տանու դուշման,
Բախտից փոշման,
Ոչ ու փուչիկ,
Անպետք պոչիկ,
Ինքնահավան,
Ճոռթած բերան,
Հա՜ մեջընկան,
Գետնի տափան,
Վազքիս խափան,
Էս րոպեիս
Ես քեզ ցույց տամ,
Կաց, շների
Բերանը տա՛մ...
Ու աղվեսը
Պոչի կեսը
Հանեց մեկից
Խորը ծակից:
Էն շներն էլ,
Մեծն էլ, փոքրն էլ,
Ողջը կծան,
Վրա պրծան,
Գզին, գզվան,
Պոչին լծվան
Ու քաշեցին,
Քաշքշեցին,
Էն աղվեսին
Դուրս հանեցին,
Բուրդ դրեցին
Ու գզեցին:
ՑՈՐՆԱՏԵՐՆ ՈԻ ՋԱՂԱՑՊԱՆԸ
Մեկը ցորեն տարավ ջաղաց,
Էն ցորենից ալյուր աղաց,
Ջաղացպանն էլ բաղարջ թխեց,
Թոնրից հանեց, մեջտեղ դրեց.
— Արի պատմենք մի-մի առակ,
Ումը լինի լավ, ընդունակ,
Էս բաղարջը թող նա ուտի,
Էլ չնայենք ղորթի, սուտի:
Ցորնատերը թե՝ ես կասեմ,
Ջաղացպանը թե՝ կլսեմ:
— Մենք ունեինք մի մեծ աքլար,
Որին ընկեր մի տեղ չկար.
Հերու էր, թե մեկել տարին,
Հայրս հեծավ էդ աքլարին,
Գնաց Լոռի. ցորեն բերի,
Որ թանկ տարին տունը պահի:
Բայց քարքարոտ, երկար ճամփին
Ձին ու տերը հասած ամպին՝
Իրենցից ցած չեն նկատում,
Գայլը ձիու կողն է ուտում:
Շատ են գնում, քիչ են գնում,
Մեկ էլ հայրս ցած է իջնում,
Որ ջուր խմի. հանգստանա,
Իր ձին հեծնի, ճամփա գնա:
Բայց նա էդտեղ տեսնում է, որ
Ձի-աքլարի կողը կլոր
Կերած է:
Էլ նա չի կանգնում,
Գնում, ծառից ուռ է բերում,
Էն աքլարի կողը գործում,
Լվանում է ու ջուր ածում,
Նորից հեծնում է աքլարին,
Ման է գալիս կլոր տարին,
Ոլ հազար փութ ցորեն բարձած,
Ինքն էլ բեռան վրա նստած,
Գալիս, կանգնում մեր տան դռան:
Մենք շինեցինք մի ելարան,
Ելանք հորս ներքև բերիք,
Բեռով ցորենն էլ ներս դրինք,
Էն ցորենիցն է, դու, ահա,
Էս բաղարջն ես թիխել հիմա:
Ջաղացպանը թե՝ ես կասեմ,
Ցորնատերը թե՝ կլսեմ:
— Մենք ունեինք մի մեղրաճանճ.
Հա՜մ պոզ ուներ, հա՜մ էլ ականջ:
Մի օր ճանճը փախավ տանից
Հորս պարապ արավ բանից.
Խեղճը գնաց, շատ ման եկավ,
Բայց գիժ ճանճը էլ ձեռք չընկավ:
Վերջը հայրս դարձավ գեղը,
Մորիցս առավ մեծ ասեղը,
Տարավ տնկեց գոմի կտրան
Ու ջուխտ ոտով կանգնեց վրան:
Մեկ էլ տեսավ դաշտի միջին՝
Որ գութան են լծել ճանճին:
Տուն-տնովի դաշտ վազեցինք,
Ճանճին գութնից արձակեցինք
Ու տուն բերինք բռնած պոչից,
Բռնած գժի ջուխտ ականջից:
Բայց, արի տես, մեր առյուծը,
Որ չէր տեսած գոմշի լուծը,
Տրորել էր իրա ուսը.
Հայրս քաշեց իր դմբուզը,
Ջարդեց մի մաղ տան ընկուզը
Ու ընկուզից հանած եղը
Քսեց ուսի ցաված տեղը:
Ամռան օր էր… սիրո՛ւն... պայծա՛ռ...
Իսկույն ուսից բուսավ մի ծառ:
Ծառը տեսավ մի մեծ ագռավ,
Եկավ ծառի վրա թառավ.
Մի հողի կոշտ հայրս առավ,
Էդ ագռավին վրա արավ:
Կոշտը ցրվեց, դարձավ մի հող,
Մի օրավար վարելահող:
Երբ որ եկավ, հասավ մարտը,
Ցորեն արինք մենք էն արտը:
Մտանք հունիս, ընկավ քաղը,
Ես վեր առա սուր մանգաղը
Մտա արտը ու քաղեցի,
Բայց մի սաստիկ ճիչ լսեցի.
Խեղճ աղվեսը, էն անմեղը,
Արտի միջին, քնած տեղը,
Իմ մանգաղին դարձել էր զոհ:
Իմ արածից ես էլ դժգոհ
Բերի խեղճին ու քերթեցի,
Մորթին մսից բաժանեցի,
Բայց ի՞նչ կասես՝ մորթու տակից,
Ետի ոտի աջ կրընկից
Մի թուղթ ելավ ձեռքով ծալած
Ու միջին էլ գրչով գրած.
— Ա՜յ ցորնատեր, գնա՜ բանին:
Բաղարջը տուր ջաղացպանին:
Ցորնատերը թուղթը կարդաց,
Ալյուրն առավ, սոված գնաց:
ԿԱՔԱՎՆԵՐԻ ԿՂԿՂՈՑԸ
1
Կաքավներին՝ լուռ, սգավոր,
Բզեզները ասին մի օր.
— Ի՞նչ եք այդպես տխուր, տրտում
Ինչո՞ւ երգեր էլ չեք երգում:
Ձեր երգերը, ձեր դայլայլիկ՝
Ջրի խոխոջ, ջրի ալիք,
Ձեր երգերը՝ անուշ զեփյուռ,
Արտի ծփանք, զանգակ աղբյուր:
— Ա՛խ, բզեզներ մեզ պես անճար,
Մեզ պատժեցին խիստ չարաչար
Մեր ցեղակից խռպոտ, անձայն,
Երգ չսիրող ու բաղաձայն,
Արյունարբու, արյունկզակ
Թռչունները՝ գող-ավազակ:
Մի օր արծվին գանգատ արին,
Գանգատ արին թագավորին,
Ասին. — Արքա՜, կաքավները,
Մեր ցեղակից թռչունները,
Պարապ-սարապ, անբան, անգործ:
Հա՜ երգում են, հա՜ կաքավում,
Ամեն անգամ մեզ խանգարում:
Հազար ու մի ցավի տեր ենք.
Կաքավներին ինչպե՞ս ներենք:
Ինչ էլ ասեք՝ քի՜չ է, քի՜չ է,
Օրինակը վարակիչ է:
Հրամայիր կաքավներին,
Այդ անխոհեմ թռչուններին,
Որ էլ չերգեն
Ու կաքավեն:
Արքան, ինքն էլ խիստ երգատյաց՝
Թռչուններին նա հավատաց,
Հրամայեց, որ էլ չերգենք,
Դրա համար լռեցինք մենք:
Բզեզները ասին նրանց.
— Ձեր արքային՝ չար ու նախանձ,
Չենք ճանաչում, արքա հզոր.
Լավ իմացեք, որ հենց էսօր,
Բզեզներիս ուժի զոռով
Գահը կանենք գլխին խռով,
Որ իմանա՝ ինչ է դատը,
Ի՞նչ է լավը, ի՞նչ է վատը:
Առանց թռչնի՝ ինչ բույն գտնենք,
Մենք խմբովի ներս կմտնենք.
Անունը ձու՝ կածենք գետին,
Էլ չենք նայի քչին, շատին:
2
Ինչպես ասին, այնպես արին,
Խիստ պատժեցին թռչուններին,
Նույնը արին հզոր Արծվին,
Չափսոսացին ոչ մի ձվին,
Ու բարձրացավ սուգ ու շիվան...
Դատարկ բներ... ջարդված ձվան...
Ով արքային գանգատ եկավ...
— Հանցավոր է, — ասավ, — կաքավ.
Իրենք կաքավ ու էսպես բա՞ն...
Խիստ կատաղած Արծիվ արքան
Բարձր գահից այսպես ճչաց.
— Ինչ է, մնամ ես անժառա՞նգ
Ու չունենամ թագաժառա՞նգ,
Կաքավներին, ա՜յ, հենց էսօր
Մա՜հ, կոտորա՜ծ, բանտ ու աքսո՜ր:
Լուրը հասավ կաքավներին
Էլ ճար չկար, ի՞նչ անեին:
Մեր ու մանուկ իրար անցան.
Այնպես ծածուկ, լռիկ, անձայն,
Չսպասելով մեծ սարսափին,
Բույն ու ձվան թողած տափին,
Թռան, մտան ժայռի ճեղքեր,
Սև-մութ այրեր, խոր անտառներ:
3
Արքայի մոտ հեռվից վըզ-վըզ,
Բզեզներր եկան բըզ-բըզ:
Եկան ասին. — Հզո՜ր արքա,
Ամեն մեղքին մի պատիժ կա,
Ի՞նչ ես գալիս տըրաք-տըրաք,
Ի՞նչ ես դառեք մի բուռ կրակ:
Մենք ենք ջարդել ձեր ձվերը,
Ի՞նչ մեղք ունեն կաքավները:
Բա՛ն ենք ասում, խելքի՜ արի,
Թե չէ, լսի՜ր. կլոր տարին
Մենք կպատժենք թռչուններին
Ու կգցենք քեզ այս օրին:
Դա՞տ ես անում, արա՜ արդար:
Դու՝ լսելով
Թռչուններին նախանձ ու չար.
Խիստ պատժեցիր կաքավներին
Ու վերջ դրիր երգ ու պարին:
Այդ հերիք չէր, այժմ էլ աքսոր,
Քե՜զ ենք ասում, արքա՜ հզոր,
Ետ առ, ետ առ քո վճիռը,
Ջընջի, ջընջի մահվան գիրը:
Թող վերանա նախանձ ու քեն,
Կաքավները նորից երգեն:
Նորից երգեն իրենց համար,
Ուրախանա արար աշխարհ:
Այդտեղ արքան իրեն ահից,
Որ չզրկվի մի օր գահից,
Ջնջեց իսկույն իր վճիռը՝
Աքսորի ու մահվան գիրը:
4
Բզեզները էլի բըզ-բըզ,
Արծվի մոտից թռան վըզ-վըզ
Ավետեցին կաքավներին,
Թե հաղթեցին չար արքային:
Ասին. — Երգիչ դուք կաքավներ,
Մեր սիրելի հարևաններ,
Վերադարձեք ձեր բները
Ու երգեցեք ձեր երգերը.
Երգին արգելք չկա երբեք,
Պետք է լսվի կաքավի երգ:
Աչքալույս էր կաքավներին,
Կտուցները լայն բաց արին,
Լայն բաց արին կրկին-կրկին,
Որ երգեին երգը նախկին:
Բայց ձայն չըկար՝ երգելու ձայն.
«Կղա, կղա» արին միայն,
«Կղա, կղա» երկու հնչյուն....
Վա՛յ քեզ, վա՛յ քեզ, կաքավ թռչուն,
Սրտիդ էնքան խորունկ վերքից
Դու զրկվեցիր ձայնից, երգից:
Ու այն օրից ձորամիջին,
Տխուր կանգնած մամռոտ քարին,
Լայն կտուցը լիքը արին,
«Կղա՛, կղա՛» կըղկըղալով,
Հոգու միջից մղկտալով,
Անցած փառքի սուգն է անում
Կըղկըղում է ու կըղկըղում:
ԱՂՎԵՍՆ ՈԻ ԱՐՋԸ
Տրճիկ-մրճիկ,
Սարի շրջիկ,
Աղվեսն եկավ
Պոչը փնջիկ,
Խունջիկ,
Մունջիկ.
— Արջի՜կ.
Փարչիկ,
Գթոտ, բարի,
Ցուրտ ձմեռ է,
Մարդ կսառի.
Բա մեղքը չե՞մ,
Ոտդ պա չեմ,
Ա՜ռ ինձ որջդ,
Մտնեմ քուչդ,
Առնեմ շունչդ,
Գարուն հասնեմ,
Մի օր տեսնեմ:
Տատմեր եմ ես,
Երբ գարնան դեմ
Որդի բերես
Արմաղ,
Շարմաղ
Ու լուսերես,
Քոթոթներիդ,
Բոտոտներիդ
Ես գուլուլեմ,
Ես բալուլեմ,
Ուտեցընեմ,
Քնեցընեմ,
Օրո՜ր ասեմ,
Օրո՜ր, նանիկ,
Օրո՜ր, սանիկ,
Օրո՜ր, ջանիկ,
Ցերեկները
Խաղացընեմ,
Հա՜ հագցնեմ,
Հա՜ կապցնեմ,
Հա՜ թռցնեմ,
Ամեն անգամ
Սար-ձոր ման գամ,
Մանկեմ,
Ճանկեմ,
Ճարեմ,
Ճուրեմ,
Մուրամ,
Կուրամ,
Նրանց շահեմ,
Նրանց պահեմ
Հավի դոշով,
Փրփուր լոշով,
Մեղրածորով,
Տանձ խնձորով,
Քանի օրով,
Կուզես տարով,
Կրթեմ,
Հարթեմ,
Էս իմ հանգին
Ձեռքիս տակին:
Թե ալարեմ,
Ոչ դալարեմ:
— Աղվե՛ս, աղվե՜ս,
Դու համ մեղր ես,
Համ շաքար ես,
Չամչի հատիկ,
Մեղրի մատիկ,
Մեղրիցը զուտ՝
Անուշ լեզուդ
Սրտիս հասավ, —
Արջիկն ասավ.
— Որ դրսումն ես,
Ու մըսում ես,
Որ տատմեր ես,
Բնավեր ես,
Ու դու համ էլ
Որ էդքան էլ
Տղասեր ես,
Եկ իմ որջս,
Մտիր քուչս,
Առ իմ շունչս,
Գարուն հասնենք,
Արև տեսնենք:
Քոթոթներիս,
Բոտոտներիս
Քեզի՝ սանիկ,
Ինձի՝ ջանիկ,
Նայիր, պահիր,
Շոյի, շահի
Ու քո հանգին
Հարթի,
Կրթի
Ձեռքիդ տակին:
Արջն աղվեսին
Ձմռան կեսին
Տարավ տունը,
Իրա բունը:
Շուտով ինքը
Չըլա մտավ.
Նրա ծոցում
Բրդոտ ու թավ՝
Աղվեսն իրա
Տեղը գտավ:
Գիշերները
Արջի ծոցը
Տաքանում էր,
Ոնց որ օձը:
Ցերեկները
Թափառում էր,
Սար, ձոր մանկում,
Փորի համար
Բան էր ճանկում:
Հասավ օրը,
Որդի բերավ
Մեր ծոցվորը:
Տատմեր եղավ
Էն պոչվորը,
Ծննդկանին
Եփեց խավիծ,
Երբ ազատվեց
Տղի ցավից:
Քոթոթներին,
Բոտոտներին,
Թուլոտ,
Մուլոտ,
Հլա էնպես,
Հլա անոտ,
Գուլուլում է,
Բալուլում է,
Երգ է ասում,
Սրտից խոսում.
— Իմ սանիկներ,
Իմ ջանիկներ:
Օրո՛ր օրո՛ր,
Օրո՛ր, նանի՜ ,
Բալիկներիս
Քունը տանի:
Հա քնեցեք,
Պտուղ
Պտուղ
Քրտընեցեք,
Դուք օրեցօր,
Հա՜ թոջկըցեք,
Դուք ոտ առեք,
Վազկան դառեք:
Ձունը լխկի.
Դաշտը ծաղկի,
Գնանք.
Ման գանք.
Ես ձեզ տանեմ
Բողազավանք
Ու թել մանեմ
Կարմիր կազից
Ու կախ անեմ
Վզից,
Մզից,
Երեք բալիս
Հորոտ-մորոտ,
Կարմիր կազից
Կարմիր նարոտ:
Ձյունը հալավ,
Դաշտը ծլավ,
Ալ ու ալվան,
Ալ աբրեշում
Շորեր հագավ,
Դշխուն
Նշխուն
Գարուն եկավ:
Թռչուն,
Մրջյուն,
Շունչ կենդանի
Էն սեղանից
Հաց կտանի:
Փառք մայր հողին,
Մեր ծնողին,
Հաց է տալիս
Աշխատողին:
Լխտիկ,
Մխտիկ,
Չարաբաստիկ,
Քոթ-քոթոթիկ,
Բոտ-բոտոտիկ,
Արջուկները,
Մանչուկները,
Տոտիկ,
Տոտիկ,
Ելան ոտիկ,
Վազվզելով
Հեռու, մոտիկ:
Ու տատմերը
Տատիկ,
Տատիկ,
Մեղրամատիկ,
Չամչի հատիկ,
Մի օր տարավ
Սանիկներին,
Ջանիկներին
Բողազավանք:
Մորը ասավ.
— Գնանք
Ու գանք:
Երեք ձագին
Խաղով,
Պարով,
Նա տանելով
Սարով,
Ձորով,
Բռնեց մին-մին
Դրեց գետնին,
Չոքեց բկին
Ու իր հանգին
Երեք վզից
Կախեց նարոտ,
Արջին թողեց
Բալի կարոտ:
Որ ետացան
Երեք ճուտը,
Էն արջն ընկավ
Ել ու մուտը:
Չկա տատմեր,
Չկա բալա,
Սիրտը փորում
Կուլա-կուլա.
— Ա՛խ, ձագիկներ,
Իմ բալիկներ,
Ալիկ-չալիկ,
Շեկլիկ-մեկլիկ,
Կլոր-գլոր.
Ո՞ւր եք, ո՞ւր եք
Պապակ սրտիս
Ծարավ լերդիս
Մի պուտ ջուր եք:
Ինչո՞ւ էդպես
Սխալվեցի,
Չար տատիկի
Հետ ճամփեցի
Էն քանդըված
Բողազավանք,
Էլ ո՞ւր մնաց
«Գնանք ու գանք»...
Էսպես սիրտը
Մաղիկ-մաղիկ,
Կտրատելով
Սիրտ ու աղիք,
Արջը մերիկ
Լնգին,
Լնգին,
Կոպալ դունչը
Ծընկին,
Ծընկին,
Ափալ,
Թափալ,
Ծընկները ծալ՝
Ճամփեն ոլոր,
Սիրտը մոլոր,
Ելավ,
Ընկավ
Քար ու քռա…
Որ չի գոռա՛,
Որ չի բոռա՛,
Սարն ու ձորը
Կդռդռա:
Ձենը առավ
Չար տատիկը,
Լեղին թռավ
Էն կատիկը.
Պոչը քաշեց,
Էլ ետ չաշեց,
Պզզաց,
Վզզաց:
Սար-ձոր անցավ,
Մի ուռենու
Նա մոտեցավ:
Ուռը քաղեց
Էն ծառիցը,
Կողով գործեց
Էն ուռիցը
Ու սկսեց
Իրա երգը.
— Ողջ աշխարհքն է
Իմ մի ձեռքը,
Էլ ո՞վ ունի
Էս իմ խելքը:
Գիտեմ սողալ,
Մտնել՝ լողալ
Ելնել՝ դողալ...
Իմն է դաշտը,
Իմն է հանդը,
Հազար հունար,
Հազար ֆանդը...
Նագիկ-նուզիկ,
Փափկամազիկ,
Ես աղվեսն եմ
Սարի շրջիկ,
Սարի ձորի
Տրճիկ-մրճիկ...
Մին էլ՝ պուպուստ...
Արջը չուստ-չուստ,
Թե՝ ձագերս,
Ա՜յ տատմերս,
Ա՜յ արնատեր:
— Ի՞նչ ձագ, ի՞նչ բան...
— Խոսո՞ւմ ես դեռ...
Սո՜ւս, հոգեհան,
Երեք բալիս
Հետդ չառա՞ր
Ու չտարա՞ր
Բողազավանք,
Դու չասացի՞ր
Գնանք ու գանք:
— Կոպիտ, անտաշ,
Բռի, թերմաշ,
Զո՞ւր ես, մո՞ւր ես,
Երկու աչքով
Հաստատ կո՞ւր ես.
Պապական մենք
Ամբողջ ցեղով
Վարպետներ ենք
Ահ ու դողով:
Արի՜ ըստի
Սըսկի, նստի,
Քիչ հանդարտի,
Քեզ մի՜ ջարդի:
Գործս ավարտեմ,
Պոչս փարտեմ,
Ծակ-ծուկ մտնեմ,
Քո ձագերի
Տեղը գտնեմ:
Վա՛յ, վա՜յ, արջի
Ձագը կորչի՞,
Բա ամոթ չի՞:
Արջը նստեց արջավարի,
Ուստա աղվեսն ուստավարի
Նրա շուրջը ուռեր տնկեց
Ու գործելը շարունակեց:
Ուստեն դուրսը, արջը միջին,
Գործը հասավ արջի դնչին:
Կողովը դեռ կիսատ-պռատ,
Հովիվ ու շուն, երեք-չորս հատ,
Վրա տալով ուռե բերդին,
Ու շրջելով արջի լերդին
Կոպըլտեցին,
Բբզկտեցին՝
Կողովն առան,
Ճամփա գցին:
Էդ աղվեսն էր սարի շրջիկ,
Աչքն՝ ետևը, տրճիկ-մրճիկ,
Գնաց դարձավ մի ջաղացպան,
Էդպես մի բան...
Վրեն գլուխն ալրոտ,
Ելավ նստեց դռան մոտ:
Արջը հուզված.
Սաստիկ գզված,
Լընգին-լընգին,
Կոպալ դունչը
Ծընկին-ծընկին,
Վրա հասավ.
— Աղվես, — ասավ, —
Գետինն անցնես քո ցեղովը,
Գլխիդ կպչի քո կողովը,
Բուրդս քաշեց շան ժողովը:
— Ա՜յ արջ քեռի,
Մի թռթռի,
Ի՞նչ շան ժողով,
Է՞դ ինչ կողով
Ջաղացպան ենք ազգով, ցեղով
Խիստ աբուռով, ահ ու դողով:
Մի ողջ օր է՝ ծոմ ու պաս եմ,
Հյուրի ճամփա ես կսպասեմ,
Որ մի պատառ հաց ճաշակեմ,
Ես էլ խալխին մի մշակ եմ:
Գնանք, ապե՜ր,
Մի քիչ հաց կեր,
Ջուր տամ խմի,
Հետո մի-մի
Ցավդ պատմի:
Ջաղացպանը
Գիտեր բանը.
Տարավ հյուրին
Հանեց քարին:
— Ապե՜ր, ըստի, —
Ասավ, — նստի,
Քիչ դիմացի,
Գնամ հացի:
Արջին
Փարչին,
Խելքը կարճին
Էսպես խաբեց,
Վզզաց գնաց,
Ջուրը կապեց:
Քարը, քարը
Գլորավ,
Պարը, պարը
Բոլորավ,
Արջը, արջը
Մոլորավ:
Քարը, քարը
Գռգռաց,
Արջը, փարչը
Գոռգոռաց,
Գոռաց,
Բոռաց
Ու ցատկեց,
Դիպավ պատին
Ու սատկեց:
Աղվեսն եկավ
Թոթովեց,
Գլխին կանգնեց
Ու գովեց.
( Ջրի՜կ, չռռա,
Քարի՜կ, գռռա.
Իմ արջիկը,
Իմ փարչիկը
Ո՜նց է չռվել,
Ո՜նց է փռվել:
Ավել աչքս
Թող կուրանար,
Թերմաշ, անտեր,
Էդ ո՞նց թռար
Պատին առար
Ու չոր մեռար:
Նստեմ լինքդ,
Լամ երկինքդ...
Ա՜խ արջիկ ջան,
Բալի կարոտ,
Քո վզիցն էլ
Կախեմ նարոտ:
Քո գլխիցը
Ի՜նչ է հոսում,
Բլբուլ լեզուդ
Ո՞նց չի խոսում:
Քո տատմորը
Հազար ամոթ,
Որ դու չերթաս,
Այ իմ բրդո՜տ,
Բողազավանք,
Ճոլտերիդ մոտ:
Աղվեսն ընկավ բկի հետ,
Ես էլ դրի վերջակետ:
Ավարտեցի հեքիաթը,
Բա ո՞ւմ հանձնենք էս դատը:
ՍՈԻԼԹԱՆ ԱՔԼՈՐԸ
— Ծուղ-րու-ղո՛ւ-ղո՛ւ...
Ես շահ Աքլորն եմ,
Ես խան Աքլորն եմ,
Սուլթան Աքլորն եմ,
Ի՜մ հավիկներ, հա՜վ մարիկներ,
Ո՞վ է աշխարհի գեղեցիկը,
Քաջրից քաջը, երգեցիկը,
— Չկա՜, չկա՜, սուլթան ու խան,
Չկա, չկա, պայծառ մեծ շահ
Էս աշխարհում քեզ հավասար:
Դու ես գեղեցիկը, դու ես երգեցիկը,
Դու ես քաջը, — պատասխանեցին Հավերը:
— Ծուղ-րու-ղո՛ւ...
Արծըվի ձեն ո՞վ ունի,
Ուժեղ ոտներ ո՞վ ունի,
Գույն — գույն շորեր ո՞վ ունի:
— Մեր շահի շորերն են գույն-գույն,
Ոտներն են պողպատ ու ձենն է զիլ-զիլ, ոսկի ծիլ-ծիլ:
— Ծուղ-րու-ղու...
Ո՞ւմ թախտն է բարձր,
Ո՞ւմ գլխին թագ կա,
Ո՞վ է ձեր սուլթանը, ո՞վ է ձեր խանը:
(Քո թախտն է բարձր, քո գլխին թագ կա: Դու ես մեր խանը, դու ես սուլթանը:
Բայց... բռնեցին խանին, մորթեցին սուլթանին, փետրեցին շահին, եփեցին նրան, նստեցին կերան:
— Ծուղ-րու-ղու-ղո՛ւ,
Ծուղ-րու- ղու-ղո՛ւ... Աքլորն եմ,
Ծուղ-րու-ղու-ղո՛ւ…Թագվորն եմ,
Մի հավ ունեմ՝ տունը չէ,
Մի հավ ունեմ՝ բունը չէ,
Էս աքլորիս հալն ի՞նչ է...
Մին էլ մի ճուտ վազելով ճտճտաց,
( Բա չես ասի, հայրիկ, տանտիկին Մարոն չալտիկ Վառոյին ծախեց չարչուն, չիթ առավ, նստել է իր քոթոթ Վաչիկի համար չուչիկ է կարում:
Աքլորն իսկույն վազեց տուն, Մարոյի ձեռքից ասեղը խլեց, պապիի ձեռքից կոպալը, դուրս թռավ, որ գնա իր Վառոյին չարչու ձեռքից ազատի: Դռնից դուրս գալիս կատուն հարցրեց,
— Ո՞ւր եք գնում, Ասե՜ղ:
— Կոպալին հարցրու:
— Ո՞ւր եք գնում, Կոպա՜լ:
— Աքլորին հարցրու:
— Ո՞ւր եք գնում, Աքլո՜ր:
— Ծուղ-րու-ղու ղո՛ւ... Աքլորն եմ,
Ծուղ-րու-ղու-ղո՛ւ... Թագվորն եմ,
Մի հավ ունեմ՝ տունը չէ,
Մի հավ ունեմ՝ բունը չէ,
Մինն էլ տարել է չարչին,
Գնամ պատժեմ տան միջին:
— Ես էլ կգամ...
— Լա՜վ, արի, երեք չլինենք, չորս լինենք:
Մի քիչ էլ գնացին, Շունը հարցրեց.
— Ո՞ւր եք գնում, Ա՜սեղ:
— Կոպալին հարցրու:
— Ո՞ւր եք գնում, Կոպա՜լ:
— Կատվին հարցրու:
— Ո՞ւր եք գնում, Կատո՜ւ:
(Աքլորին հարցրու:
— Ո՞ւր եք գնում, Աքլո՜ր:
— Ծուղ-րու-ղու-ղո՛ւ... Աքլորն եմ,
Ծուղ-րու-ղու-ղո՛ւ... Թագվորն եմ,
Մի հավ ունեմ՝ տունը չէ,
Մի հավ ունեմ՝ բունը չէ,
Մինն էլ տարել է չարչին,
Գնամ պատժեմ տան միջին:
— Ես էլ գամ...
— Լա՜վ, չորս չլինենք, հինգ լինենք:
Մի քիչ գնացին՝ ուլիկը հարցրեց.
— Ո՞ւր եք գնում, Ասե՜ղ:
— Կոպալին հարցրու:
(Ո՞ւր եք գնում, Կոպա՜լ:
( Կատվին հարցրու,
( Ո՞ւր եք գնում, Կատո՜ւ:
— Շանը հարցրու:
— Ո՞ւր եք գնում, Շուն:
(Աքլորին հարցրու:
— Ո՞ւր եք գնում, Աքլոր:
( Ծուղ-րու-ղու-ղո՛ւ... Աքլորն եմ,
Ծուղ-րու-ղո-ղո՛ւ... Թագվորն եմ,
Մի հավ ունեմ՝ տունը չէ,
Մի հավ ունեմ՝ բունը չէ,
Մինն էլ տարել է չարչին,
Գնամ պատժեմ տան միջին:
— Ես էլ գամ:
— Լավ, հինգ չլինենք, վեց լինենք:
Մի քիչ էլ գնացին Իշուկը հարցրեց.
( Ո՞ւր եք գնում, Ասեղ:
(Կոպալին հարցրու:
( Ո՞ւր եք գնամ, Կոպա՜լ:
( Կատվին հարցրու:
( Ո՞ւր եք գնում, Կատո՜ւ:
— Շանը հարցրու:
( Ո՞ւր եք գնում, Շո՜ւն
( Ուլիկին հարցրու:
( Ո՞ւր եք գնում, Ուլի՜կ:
— Աքլորին հարցրու:
— Ո՞ւր եք գնում, Աքլոր:
— Ծուղ-րու-ղու-ղո՛ւ... Աքլորն եմ,
Ծուղ-րու-ղու-ղո՛ւ... Թագվորն եմ,
Մի հավ ունեմ՝ տունը չէ,
Մի հավ ունեմ՝ բունը չէ,
Մինն էլ տարել է չարչին,
Գնամ պատմեմ տան միջին:
(Ես էլ կգամ:
( Լավ, արի՜, վեցը չլինենք, յոթը լինենք:
Ասեղը, Կոպալը, Կատուն, Շունը, Ուլիկը, Իշուկը և Աքլորը ճամփա ընկան, գնացին, գնացին և կեսգիշերին վրա տվին չարչուն քնած տեղը:
Ասեղը շուլալվեց չարչու դոշակին: Կոպալը կանգնեց դռան ետևը, Կատուն նստեց ոտների տակը, Աքլորը ճրագթաթին, Շունը դռանը պպզեց, Ուլիկը, Իշուկը կտուր բարձրացան: Ասեղն սկսեց ծակծկել չարչու կողերը: Կատուն ճանկռոտեց ոտները, Իշուկը, Ուլիկը վազվզեցին և դղրդացրին կտուրը:
Չարչփն խիստ վախեցավ, ելավ որ ճրագ անի՝ Աքլորը թևերը թափահարեց, վազեց որ դռնից փախչի՝ Կոպալը կոպալտեց, եկավ որ թոնիրը մտնի՝ Կատուն ճանկռտեց: Խեղճի ճարը կտրվեց, վեր կացավ ու մի քանի կոպալ ուտելով, լեղապատառ դռնիցը դուրս փախավ: Դռանը Շունը կծեց, կտուրից Ուլիկն ու Իշուկը կանչեցին.
— Բռնեցե՛ք, հա՛, բռնեցե՛ք:
Չարչին փախավ: Է՜ն փախչելն է, որ փախչում է:
Կատուն մտավ, հավանոցից Հավին դուրս բերավ, Աքլորը նստեց Իշուկի վրա, Հավը իր առաջը նստեցրեց, Կոպալի գլխին խփեց Ասեղը և դրեց իր ուսին:
| Следующая страница | ||